We hebben in totaal twee kilometer aan boeken staan

Middenin het pittoreske Franeker ligt antiquariaat Wever van Wijnen. De zaak maakt samen met een nieuwe boekhandel deel uit van de BV Wever Van Wijnen. Specialisatie is al sinds de oprichting in 1926 de algemene protestantse theologie. In zeventig jaar tijd is er echter veel veranderd. Predikanten kopen minder boeken en het internet laat zich steeds duidelijker gelden als verkoopmedium. Een gesprek met Jan Zweers, al achttien jaar beheerder van het antiquariaat.

Bijzonder aan jullie zaak is dat die al een lange tijd bestaat.

Inderdaad. Onze winkel in Franeker is begonnen in 1926. Middenin de crisisjaren. Ook predikanten hadden weinig geld, dus deden velen een deel van hun boeken in de verkoop om er vervolgens weer nieuwe mee te kunnen kopen. Een soort ruilhandel eigenlijk. De oprichter van onze zaak, T.Wever, was zelf geïnteresseerd in theologie, dus dat kwam gezien het aanbod mooi uit. Politiek sprak hem ook aan. Wever gaf op die twee gebieden tevens boeken uit. Hij bouwde al snel een succesvol boekenbedrijf op. De zaak groeide na de oorlog uit tot een nieuwe boekhandel annex antiquariaat en uitgeverij. Een jaar of tien geleden heeft Dingeman van Wijnen alles overgenomen, vandaar de dubbele naam Wever Van Wijnen. Tot die tijd is het steeds in de familie Wever gebleven. Van Wijnen had overigens al enkele jaren voordat hij de boekhandel en het antiquariaat overnam, de uitgeverij gekocht. Maar nu is dus alles in zijn handen. Het mooie is dat de specialisatie voortgezet wordt: algemene protestantse theologie van de afgelopen driehonderd jaar. Dankzij de lange traditie hebben we een behoorlijke naamsbekendheid opgebouwd, niet alleen in Friesland, maar ook daarbuiten.

Overigens moet ik er voor de volledigheid nog bij vertellen, dat de nieuwe boekhandel waar alles ooit mee begonnen is, in de loop der tijd gesplitst is. De ene zaak werd een kantoorboekhandel, de andere een theologische speciaalzaak. En daarnaast is er dus nog het antiquariaat en de uitgeverij. Alles is in handen van Van Wijnen, behalve de kantoorboekhandel. Die is al eerder zelfstandig verdergegaan en draait nog altijd zeer succesvol in Franeker.

Die twee onderdelen die Wever Van Wijnen vormen, zijn neem ik aan in hetzelfde pand gevestigd?

Nee, het antiquariaat zit in een apart pand, waarin het al voor de oorlog zat. De kogelgaten uit de oorlogsjaren zitten nog in ’t dak. Het is een oud pand met fraaie houten kasten die tientallen jaren oud zijn, maar dat geeft het wel veel sfeer. Het fijne van deze winkel is ook de ruimte. We hebben de begane grond en drie etages tot onze beschikking, alles vol boekenkasten. Je zou het dus met recht een pakhuis mogen noemen. Ik overdrijf niet als ik zeg dat we hier twee kilometer op de planken hebben! Het totaal zal een kleine honderdduizend boeken bedragen. Dankzij een strak systeem kunnen we elke boek snel terugvinden. Alles staat op rubrieken en daarbinnen is de voorraad op alfabet gesorteerd.

Hoeveel mensen werken in het antiquariaat?

Ik doe het antiquariaat grotendeels alleen, voor twee dagen in de week is er hulp bij het invoeren van titels. Mijn werkdagen bestaan uit het bijwerken van de voorraad, ordenen, inkopen verwerken, bestellingen die via internet en telefoon binnenkomen opzoeken en versturen en natuurlijk bezoekers helpen. Ook ga ik veel op pad om boeken in te kopen. Al met al een volle werkweek van veertig uur. Voor ik hier begon, heb ik twaalf jaar gewerkt bij een schoolboekhandel in Kampen. Ik kwam toen net van de havo en rolde zo de boeken in. Het heeft me altijd goed gelegen. Ook ben ik al van jongs af aan zeer geïnteresseerd geweest in protestantse theologie. Voor mij is dit dus een prachtig vak.

Hoeveel van jullie boeken staan op internet?

Zo’n tienduizend boeken. Dat is dus een minderheid van de totale winkelvoorraad. Klanten die ons bezoeken komen meestal op afspraak en verblijven hier dan een hele dag. Het is jammer dat we nog niet alle boeken online hebben gebracht, dat scheelt natuurlijk omzet. Maar het is gewoon te veel werk om dat op korte termijn te realiseren. Invoeren en prijzen is een arbeidsintensieve bezigheid. Wel kan ik een dag in de week reserveren voor de invoer van nieuwe titels en zodoende groeit de voorraad toch gestaag. Overigens maak ik regelmatig catalogi, die leveren nog steeds een aardige verkoop op, al wordt het wel minder. Vroeger maakten we er drie of vier per jaar, tegenwoordig twee of drie. Alles wat hier de laatste jaren binnenkomt, wordt meteen online gezet. Ja, het internet heeft de noodzaak van catalogi toch verminderd. Wat kan er immers op tegen een boekenmarkt die je vanuit je luie stoel kunt bezoeken, vierentwintig uur per dag, zeven dagen per week?

Kun je daar wat dieper op ingaan?

Ik werk hier nu achttien jaar en de groeiende invloed van het internet is onmiskenbaar. Waar je vroeger veel winkelbezoek had en belangrijke omzet uit je catalogi haalde, zie je tegenwoordig een steeds verder teruglopend winkelbezoek en een minder effect van de catalogi. Het is natuurlijk begrijpelijk vanuit de klant gezien. Alles is op internet te vinden en de reistijd om een winkel te bezoeken weegt meestal niet op tegen de portokosten. Zeker in ons geval geldt dat, we zitten natuurlijk niet in de Randstad maar in de provincie. Toen wij op Antiqbook begonnen, steeg onze omzet flink. Maar de laatste jaren zet die trend niet door. Niet door mindere verkoop online, integendeel. Die neemt alleen maar toe. Maar het probleem is echt de daling van het aantal winkelbezoekers. Als je het anders bekijkt, kun je zeggen dat de vraag naar tweedehands boeken nog onverminderd groot is, maar dat het internet een groot deel van het winkelbezoek heeft vervangen. Het is dus een verschuiving. Maar laat ik mezelf een klein beetje corrigeren. Predikanten waren van oudsher een belangrijke categorie klanten voor ons. De laatste jaren zie je steeds meer dat jonge predikanten het minder van boeken moeten hebben, maar meer van informatie die ze op internet vinden. Ik denk dat die trend zeker door zal zetten. Wat dat betreft brokkelt er dus ook een stukje van onze markt af: het aantal traditionele kopers daalt.

Aan wat voor schrijvers moet ik zoal denken als het om algemene protestantse theologie gaat?

Om een indruk te geven van de onderwerpen die we hebben, loop ik willekeurig langs een paar kasten. Ik zie hier een meter of vijf, zes Karl Barth staan, twee kasten vol Calvijn, tien meter Luther, Melanchthon, Zwingli. Verder enkele planken Franciscus van Assisi, het werk van Miskotte, Bonhoeffer, Schilder. Filosofie is ook een belangrijk onderdeel van onze collectie. Kierkegaard een aantal meters, Hegel, Nietzsche, Spinoza. Dertig meter patristiek: Augustinus, Eusebius, vijf meter Jodendom, van Ugarit een aardige verzameling, Qumran, archeologie en godsdienstwetenschap. Overigens is ook wel het nodige op katholiek gebied te vinden bij ons. Missalen, brevieren, katholieke theologen zoals Schillebeeckx. Al ligt het zwaartepunt bij de protestantse theologie, we proberen wel degelijk ook van andere gebieden het nodige te hebben. Je streeft toch naar een complete voorraad.

We proberen wel kritischer te zijn met de aankopen. Sommige onderwerpen zijn gewoon sterk tijdgebonden, zoals de bevrijdingstheologie. Dat was heel gewild in de jaren zeventig, maar verkoopt tegenwoordig nauwelijks.

Toch blijft religie in het algemeen onverminderd populair, met name esoterie en spiritualiteit.

Zeker. En we hebben ook wel veel op het gebied van spiritualiteit en mystiek, maar dan wel vanuit een duidelijk christelijke insteek. Denk aan Ruusbroeck en meester Eckart. Trouwens, we hebben ook wel veel algemene boeken over andere religies, met name het jodendom, de islam en het boeddhisme. Wij zijn vrij breed gesorteerd en dat is denk ik ook een goed streven.

Hoe zie je de toekomst?

Wat het antiquariaat betreft, maak ik me niet zo’n zorgen. Dat loopt wel door, zeker als we meer boeken online brengen. Maar de nieuwe boekhandel zal het moeilijker gaan krijgen verwacht ik. Nieuwe boeken kun je immers overal bestellen. We moeten het dan ook veelal hebben van onze naamsbekendheid die door de jaren heen is opgebouwd, deskundigheid en persoonlijk contact. Maar we zijn wat nieuwe boeken betreft ook erg sterk in ramsj. Die afdeling loopt erg goed en zo onderscheid je je toch. Verder proberen we onze klanten actief bij onze handel te betrekken door middel van nieuwsbrieven en acties. Ook richten we ons steeds meer op andere gebieden, zoals geschiedenis. Dat is gewoon noodzakelijk gezien de grote rol van internet. Qua locatie trekken wij iet veel winkelend publiek. We zitten hier in een doodlopend stukje. Aangezien we een verzendboekhandel zijn, is dat echter niet zo erg. Ik denk trouwens dat veel boekhandels met een teruglopende omzet kampen. Je kunt er nog zoveel acties tegenaan gooien, als de markt krapper wordt, blijft het moeilijk. Maar nogmaals, voor onze tweedehands boeken zie ik het vooralsnog zonnig in. Ik hoop dan ook nog lange tijd het antiquariaat te kunnen bestieren. Een mooier vak is wat mij betreft niet denkbaar!