Door Caspar Wechgelaer

Ton Stille, van Antiquariaat Librairie Stille aan de Rechtstraat 85 in Maastricht, is Antiquaar van het Jaar geworden. Hij is de eerst verkozene in een jaarlijks terugkerend gebeuren, geïnitieerd door Boekenpost. Verantwoordelijk voor de uitverkiezing is de uitgever, daarin gesteund door hoofdredacteur Janneke van der Veer. In aanmerking komen antiquaren die er aan bijdragen dat het Nederlandse antiquariaat een warme, levendige branche blijft en niet verwordt tot een kille handel op afstand. Bij de uitverkiezing hoort een introductie in Boekenpost, een diner in een restaurant naar keuze met per gang minstens één fles wijn, een landelijk persbericht en een prijs die bestaat uit het laten restaureren van een oud en dierbaar boek uit de eigen collectie in het atelier van Henk Linde.

Ton Stille verdient de prijs onder meer omdat hij in het stadsdeel Wyck een winkel heeft die er uitziet als een schatkamer. Het is er een gezellige en smaakvolle chaos. Overal staat en ligt wat. Wie er binnentreedt, heeft echt het idee aan een ontdekkingsreis te kunnen beginnen, en zo hoort het ook. Het interieur is een mix van oud en nieuw, van antiek en modern. De accenten van de collectie liggen op bibliofiele en bijzondere uitgaven over de meest uiteenlopende onderwerpen met accenten op devotionalia, Limburgensia, erotica en kunst. Maar ook literatuur en kinderboeken komt u er tegen. Verder veel kunst op papier, met name grafiek. En middenin deze Fundgrube zit de bedachtzame en immer goedgeluimde antiquaar zelf. Uiteraard achter een volgestapeld bureau met daarop de tegenwoordig onvermijdelijke computer, want aan internet doet Stille ook. De winkel is weliswaar zijn stokpaardje, maar de vooruitgang op het net laat hij niet aan zich voorbijgaan. En dat stond ons bijzonder aan; op internet meegaan met de tijd maar de winkel niet terzijde schuiven. ‘De winkel is voor mij ook meer dan een opslag voor mijn boeken en prenten. Ik wil er kunnen wonen en werken, mensen ontvangen, lunchen en desnoods een feest organiseren. Die sociale functie weegt zwaar bij mij’, aldus de Antiquaar van het Jaar.

Initiator

Verder valt Stille op door zijn niet aflatende inspanningen om van Maastricht een boekenstad te maken, van stadsdeel Wyck een boekenkwartier en van de Rechtstraat een boekenstraat. Hij was betrokken bij de oprichting van de Stichting Wyck Cultuur en Boek die een aantal jaren in de wijk een boekenbeurs organiseerde en stond daarna aan de wieg van de Stichting Maastricht Antiquarian Book- and Printfair, kortweg de MABP, die op 19, 20 en 21 maart aanstaande (tijdens de TEFAF) voor de derde keer in successie in de Janskerk, hartje Maastricht, een puike antiquarische boekenbeurs organiseert. Kortom, hij timmert nogal aan de weg, en dan niet alleen voor zichzelf maar voor de hele branche. En dat alles zonder bravoure of koude drukte, maar rustig en bedaard, er van overtuigd dat de MABP het helemaal gaat maken. Opvallend aan de MABP is overigens niet alleen de kwaliteit van de beurs, maar ook de uitvoering. Het evenement is aangekleed met een officiële opening waarbij tout Maastricht aanwezig is, waaronder natuurlijk de vele royale sponsors van de beurs. De hapjes en drankjes worden er zwierig uitgeserveerd en voor de deelnemers is er vrijdagsavonds altijd een geweldig souper. Een echt Bourgondisch gebeuren dus. Ook het vermelden waard is het zware Comité van Aanbeveling van de MABP met daarin louter hotshots uit de politiek, het bedrijfsleven en de culturele scene. Als Balkenende over dit ploegje zou kunnen beschikken hoefde niemand zich nog zorgen te maken over de recessie. Uiteraard hoort bij een beurs van niveau ook een expositie. Dit jaar wordt het evenement begeleid door een tentoonstelling van werk van de Duits-Maastrichtse fotograag Werner Mantz (1901-1983) die internationale bekendheid verwierf met zijn architectuur en industriële fotografie. De tentoonstelling vindt plaats in Museum het Spaans Gouvernement, ook aan het Vrijthof, terwijl bij Selexyz Dominicanen ook een en ander van en over Mantz wordt ingericht.
Behalve zelf organiseren neemt Stille ook deel aan door anderen opgezette boekenevenementen. Vanaf de dag dat hij zijn antiquariaat startte is hij lid van de BOB en neemt vrijwel altijd deel aan de beurzen in de Pieterskerk. Ook stond hij vroeger in de Haarlemse Beyneshal en huurt natuurlijk steevast een kraam op de thuisboekenmarkten die collega Peter Gordijn van antiquariaat De Bovenste Plank in de Rechtstraat organiseert. Wat ook niet onvermeld mag blijven is Stilles voorzitterschap van de Stichting Maastricht Boekenstad die bijvoorbeeld op dit moment een poëzieroute door de stad heeft ingericht. U ziet, het houdt niet op.

Heel wat anders

Wie denk dat Ton Stille zijn hele leven al in het vak zit, heeft het echter mis. Dertig jaar lang bevoer hij alle wereldzeeën. Toen hij in 1997 als gezagvoerder op een tanker met vervroegd pensioen kon, aarzelde hij geen moment en maakte hij van zijn hobby zijn beroep. Dat had hij zijn partner Oda Swarte echter niet verteld. Die dacht meer in termen van veel vrije tijd. ‘Het zou een leuke hobby worden, meer niet’, zo vertrouwde zij mij toe tijdens het voortreffelijke diner in restaurant Le Courage, ook in de Rechtstraat trouwens. Voordat Swarte het wist, was ze partner in de VOF en draaide ze volop mee in de winkel. Op markten en beurzen trouwens ook want Ton heeft geen rijbewijs. ‘Op zee kwam het er niet van, en nu mis ik het niet meer’, zo verklaart hij, meteen gecorrigeerd door zijn wederhelft: ‘Nou nou Ton, je bent gewoon lui. Je vindt het wel prima dat ik je overal naar toe rijd.’ Hoe dan ook de samenwerking is prima geregeld.

Zoals u waarschijnlijk wel vermoedt, is Stille in de winkel begonnen met zijn eigen collectie. De liefde voor het oude en bijzondere boek kreeg hij als kind met de paplepel ingegoten, en na jarenlang verzamelen tijdens zijn verlofperiodes aan de wal, kon hij meteen met een mooi aanbod van start. Onder andere veel boeken en prenten met regionale thema’s, en een kastje bibliofiele edities van Stols en Nypels. Stille: ‘Op een gegeven moment begon ik me ook te interesseren voor de kunstenaars die de boeken van Stols en Nypels illustreerden en ben op zoek gegaan naar hun werk, om ook dat aan te bieden. Zo kwam er al snel een specialisme bij, en zo gaat dat nog steeds. Ik vind het leuk om nieuwe mooie bijzondere dingen te hebben, maar ben ook blij als ik er iemand weer gelukkig mee kan maken. Iets vasthouden boeit mij niet zo, dóórgeven schenkt zo veel meer voldoening.’

Dat Stille, die tevens van kunst en antiek houdt, uiteindelijk antiquaar werd en geen kunst- of antiekhandelaar, heeft trouwens ook te maken met het feit dat hij antiquaren een interessanter volkje vond. ‘Onder antiquaren kom je veel vogels van verschillend pluimage tegen. ’t Zijn allemaal individualisten met vaak een interessant verleden. Veel antiquaren zijn pure anarchisten, en daar voel ik me wel bij thuis.’ Dat zulks geen loze praat is, blijkt uit het feit dat Stille ook nog actief is in de stichting ‘Kloar Loch’ die de vuiluitstoot van de ENCI aan banden wil leggen en ook de uitlaatgassen van het verkeer op de A2, de vierbaansweg naar het zuiden. Al met al een boekhandelaar die terecht de eerste Antiquaar van het Jaar is geworden.



‘Een toast op de branche, want die moet blijven leven.’

En wat het boek betreft dat Henk Linde voor Stille gaat restaureren is ook al een keuze gemaakt. Het wordt Recueil de Recesses wegens beyde de genadighe Heeren ende Princen, alhier geëmaneert inden Jaer 1665, samen in één band met Die Oude Caerte Der Stadt Maastricht Des Jaers 1283. Beide gedrukt door P. Boucher, het eerste in 1680, het tweede in 1682. Deze wetboeken regelen de tweeherigheid van Maastricht, Luiks en Brabants. Het boek stamt nog uit de collectie van Stille senior, en wordt nooit verkocht. Als de restauratie is voltooid, zullen we er in Boekenpost natuurlijk even aandacht aan schenken.

Tot slot een niet onbelangrijk deel van de uitverkiezing, namelijk ‘minstens één fles wijn per gang’ tijdens het diner in Le Courage. Ik kan u verklappen dat we dat royaal hebben gehaald. Meer dán zelfs. Het was dus goed oppassen toen ik ’s avonds laat door een besneeuwd Maastricht al glijdend en glibberend mijn weg terug naar het hotel moest zien te vinden.