Nova Zembla
In 1596 vertrok een expeditie naar Nova Zembla onder leiding van Willem Barentsz. Doel was het vinden van een doorgang naar Indië. Een snelle handelsverbinding was immers veel waard. Het zou de derde expeditie worden die Barentsz ondernam, in de hoop de route te vinden; hij kwam echter vast te zitten in het ijs. Barentsz en zijn mannen konden geen kant op en besloten te overwinteren op Nova Zembla. In de daaropvolgende lente voeren Barentsz en zijn mannen – zij hadden ook kameraden verloren door de barre tocht- terug naar Nederland, maar Barentsz zelf stierf een week na vertrek.
Deze barre tocht is nauwkeurig vastgelegd door de scheepstimmerman Gerrit de Veer in zijn NOVA ZEMBLA, de tochten van Willem Barentsz en de overwintering in het Behouden Huis. Eeuwenlang was er trouwens weinig interesse voor hun avonturen, sterker nog: Gerrit de Veer werd uitgelachen toen hij vertelde dat hij de zon twee weken eerder had zien opkomen dan voor die tijd gebruikelijk was. Hij zou zich vast vergist hebben, dacht men. Pas in 1998 stelde men vast dat hij gelijk had: de zon die hij zag was in wezen een optische illusie als gevolg van een arctisch meteorologisch effect.
In tijd van de Franse overheersing herleefde de nationale gevoelens. Men had behoefte aan helden. De tocht van Barentsz en zijn mannen sprak tot de verbeelding. Na de Franse tijd wist de dichter Hendrik Tollens het publiek weer te interesseren voor Barentsz met zijn gedichtenbundel De overwintering der Hollanders op Nova Zembla.
Een zeer goed boek over de avonturen op Nova Zembla is De overwintering op Nova Zembla, van Hans Gramberg. Het beschrijft aan de hand van vele bronnen het avontuur van Barentsz en zijn mannen. Het boek gaat ook in de vraag, waarom nu juist deze schipbreuk zoveel tot de verbeelding heeft gesproken. Bovendien geeft het een uitgebreid overzicht van secundaire literatuur.
Ook leuk is Nova Zembla, door Pieter Floore (archeoloog) en Jaap Jan Zeeberg (fysisch geograaf). Het geeft een boeiend verslag van de door de UvA georganiseerde expedities in 1993 en 1995 naar Nova Zembla. Doel van de reis was meer over de achtergrond van de reis en het verblijf van Barentsz en zijn mannen te weten te komen.
Enkele eigentijdse geschiedkundige werken over de ontberingen op Nova Zembla zijn verder Lieneke Dijkzeul,
Bevroren tijd, S. Franke,
De kortste weg en Dick Walda,
Gevangen in het IJs, De overwintering van Willem Barents op Nova Zembla.
Grappig is overigens de bouwplaat van het Behouden Huys, de van zwerfhout opgetrokken woning van Barentsz
en zijn mannen: Sj. Hekking,
Bouwplaat "Overwintering op Nova Zembla, Het behouden huys.".
Overigens is er eens een catalogus gemaakt van wat er nog over is uit dat Huys: J. Braat (onder redactie van),
Behouden uit het Behouden Huys.