Arnon Grunberg - biografie en bibliografie

Biografische gegevens Arnon Grunberg

Geboortedatum: 22 februari 1971
Geboorteplaats: Amsterdam
Pseudoniemen: Marek van der Jagt, Yasha, Arnon Yasha Yves

Sites

arnongrunberg.com

Het verzamelen van Arnon Grunberg: het lijden van de Grunbergiaan.

Door: Marco van Kampen

Arnon Yasha Yves Grunberg werd in het tijdschrift Intermediair van 20 april 2006 ingedeeld bij de nieuwe Grote Drie van de Nederlandse literatuur, naast A.F. Th. van der Heijden, die tegenwoordig als AFTh. door het literaire leven gaat en Thomas Rosenboom. Van deze drie opvolgers van Gerard Reve, Harry Mulisch en W.F. Hermans wordt Grunberg het hartstochtelijkst en het fanatiekst verzameld en dat is niet zo gek. Hij is namelijk ook de leukste auteur van die drie om te verzamelen, de meest verzamelbare om zo te zeggen. In de Humo van 20 juni 2006 verklaarde de auteur zelfs zichzelf te willen gaan verzamelen.

Het verzamelen van Grunberg is een zeer dankbare taak, al was het maar vanwege ’s mans productiviteit; met gemiddeld 1,3 romans per twee jaar afgewisseld met essaybundels, boekenweekgeschenken, dichtbundels, toneelstukken, columns, polemieken, filmkritieken, blogs (echt en fictief), masterclasses, radiocolumns, telefoonboekreclames, televisiepresentaties, scenario’s en ontelbaar veel andere bijdragen aan diverse kranten en weekbladen maakt hij zelfs van zijn bibliografen veelschrijvers. Toch hoeft de moed de (aspirant-) Grunbergverzamelaar niet in de schoenen te zakken. Integendeel, de illusie om alle teksten van de auteur compleet in huis te kunnen halen is bij Grunberg nog altijd geloofwaardiger aanwezig dan bij gevestigde verzamel-iconen als Gerard Reve en W.F. Hermans. We zijn er per slot van rekening nog vrij vroeg bij. Denken we.

Want zoals Jos Wuijts al in zijn in 1998 verschenen eerste poging tot een volledige Grunbergbibliografie nog mild concludeerde: ”de jonge auteur Arnon Grunberg [heeft] al heel wat titels op zijn naam staan”. De meeste mensen kennen Arnon Grunberg vooral vanaf zijn romandebuut Blauwe maandagen uit 1994 en tegenwoordig als de meneer van De Telefoongids. Het verzamelplezier van de Grunbergiaan begint echter al in 1990 met de verzenbundel De machiavellist, in eigen beheer uitgegeven door Stichting Casimir (later Kasimir Uitgeverij) welke werd opgericht in samenwerking met de Poolse kunstenares en theaterliefhebster Ewa Mehl. De vijf boekjes die Uitgeverij Kasimir begin jaren negentig uitgaf, van onder andere Grunbergs huisbaas Mr. F. E. Frenkel en de Poolse auteur Marek Hlasko, behoren nu tot het jachtgebied van de verzamelaar.

Zijn deze titels al moeilijk te vinden, legendarisch zeldzaam zijn de vijf eigen uitgaven onder Kasimir: Brief aan M, Eenakter, Franse liedjes en (let op de prachtige titel): De dood zal mijn moeder zijn. Van het laatst genoemde gedicht in ‘Feuille volante’ werden slechts vijftig exemplaren gemaakt, waarmee Arnon Grunberg zich al in het begin van zijn carrière op het bibliofiele terrein bewoog. Dat deed hij ook al met het door Hanne Lijesen prachtig vormgegeven Stilte s.v.p. Justine leest mij (1993) waarvan het tekstgedeelte door de auteur eigenhandig negenenveertig keer werd gekopieerd ten kantore van zijn toenmalige werkgever ITFB. De ITFB beschikt nog over één exemplaar. Het is volstrekt onbekend waar de achtenveertig andere exemplaren zich ophouden. In ieder geval niet in de landelijke bibliotheken, zelfs de KB in Den Haag heeft er geen in huis. Wat ook niet in de openbare collecties te vinden is, is de allerzeldzaamste Kasimir/Grunberg-titel mogelijk: het onvindbare Het boek Johanna. In 1991 maakte Grunberg dit boekje in een oplage van slechts 27 genummerde exemplaren ter ere van de actrice Johanna ter Steege. De inhoud viel echter niet in goede aarde en volgens de overlevering werd bijna de gehele oplage door de geëerde vernietigd. Verzamelaars houden in zulke gevallen altijd vast aan dat woordje bijna.

Het eerste echte bibliofiele boek van Arnon Grunberg was in puur typografische zin Ushi en Septembrius dat, verlucht met elf tekeningen van Bruno Vekemans en initialen van Luc Boudens, verscheen bij de Vlaamse marge-drukker Boris Rousseeuw op diens Carbolineum Pers in 1994.

Dan steekt de bibliofiele storm pas vanaf 1998 echt op na Grunbergs kennismaking in zijn nieuwe woonplaats New York met de kunsthandelaar/uitgever Pablo van Dijk die eerder vanuit Rotterdam Komrij-verzamelaar Boudewijn Büch tot wanhoop bracht en voor commotie in de kunstwereld zorgde met zijn decadent bibliofiele uitgeverij Bébèrt, nu Kunst Editions New York (KENY) genaamd. Uit de samenwerking Grunberg/Van Dijk kwamen tenminste vijfentwintig bijzondere projecten voort, totdat aan hun samenwerking in 2002 een einde komt. Van de Kunst Editions uitgaven, waarvan de kwaliteit verschilt, noem ik als hoogtepunten het eerbetoon aan het Boekenweekgeschenk Dat is nog geheim, de gedichtenbundel Romantiek, de nieuwjaarsgroet Rijmend Gedicht Nummer 1(met waarachtig een haarlok van de dichter), het openhartige Klotegedicht en de eerste publicatie van De Ratten een toneelstuk uit 1996 dat speciaal werd geschreven voor Hugo Metsers maar nooit werd opgevoerd. Op initiatief van Van Dijk, op wie overigens ook een personage uit Fantoompijn is gebaseerd, nam Grunberg zelfs het schilderspenseel ter hand en vervaardigde circa twintig echte schilderijen onder het motto: ‘Mijn schilderijen hebben wat mijn literatuur zó mist’.

In maart 1998 verscheen, in een gigantische oplage, het boekenweekgeschenk De heilige Antonio De verzamelaar is natuurlijk op zoek naar de gebonden versie die de CPNB alleen aan haar relaties stuurde en waarvan er slechts honderdvijftig bestaan. In april van datzelfde jaar verscheen het fenomenale Voor het nageslacht, een luxe portfolio met tien litho’s van de kunstenaar Sam Drukker en teksten van Grunberg. Ook zag in 1998 de film Het 14e kippetje het licht in de Nederlandse bioscopen naar een scenario van Grunberg, die er zelf ook een cameo in heeft, met in de hoofdrollen Thekla Reuten en Antonie Kamerling. De laatste vertolkt op de bijbehorende soundtrack een liedtekst van Arnon Grunberg.

Begin 1999 organiseerde Eric Schneyderberg (tegenwoordig Aenigma books & prints) de eerste Nederlandse tentoonstelling van KENY-uitgaven bij Boekhandel De Slegte in Amsterdam waarbij onder de titel Kleine expositie van fraai gedrukt werk van Arnon Grunberg een catalogus verscheen waarvan honderd exemplaren in New York door Grunberg werden gesigneerd.

Vanaf 2000 werd de Grunbergverzamelaar ook Marek van der Jagtverzamelaar. In dat jaar waarin de identiteit van de ‘Weense filosofiestudent’ nog door Grunberg verborgen werd gehouden verscheen bij de Nederlansche Vereeniging voor Druk- en Boekkunst het vouwblad Aqua Haerens met als ‘auteur’ Marek van der Jagt. De tekst in deze mooi uitgevoerde spookuitgave dateerde in werkelijkheid uit de jaren zestig van de twintigste eeuw en was afkomstig van Frans van Venrooij, een oud middelbare schoolvriendje van Vereenigingssecretaris Kees Thomassen die zelf korte tijd werd aangezien voor Marek van der Jagt. Ook Aqua Haerens is een uitdaging, het verscheen in slechts 225 exemplaren.

De periode 2000-2006 lijkt rustiger vaarwater te zijn voor de Grunbergiaan, hoewel in deze periode ook al titels buiten de gewone handel zijn verschenen zoals het jaarwisselingsgeschenk Waarde van Dorp Geachte Erasmus, de Algemeen Dagblad uitgave Het Rotterdam van Arnon Grunberg, het alternatieve boekenweekgeschenk Geweigerde liefdeuit 2002, het cadeautje Mensen die de waarheid zoeken liegen veel waar Antiquariaat En passant zijn vaste cliënten in 2004 mee verraste en van Elfriede Jelinek Hij, niet als hij met een dvd waarop het interview te zien is dat Grunberg met de Oostenrijkse nobelprijswinnares had voor het inmiddels helaas verdwenen VPRO televisieprogramma R.A.M.

Ik heb het dan nog niet gehad over het secundaire segment. Eén voorbeeld: Dit voorjaar verscheen in beperkte oplage de dichtbundel Innig papier van de kunstenares Roos van Lierop. Deze bundel is verplichte kost voor de Grunbergiaan. Het is niet anders. Maar kijk vooral goed naar de Tentoonstelling die de Haagse collectioneur Arie Oexman dit jaar ingericht heeft voor de BOB. Tijd om opgelucht adem te halen is er voor de Grunbergverzamelaar voorlopig niet bij. Zelfs de oplettende verzamelaar die de gebonden eerste druk van Grunbergs laatste geesteskind Tirza op tijd in huis heeft gehaald is nog niet klaar. Er verscheen voor het eerst namelijk ook een zogenaamde leeseditie ten behoeve van de recensenten.

Ondanks al het bovenstaande, dat overigens slechts het topje van de ijsberg is, geef ik samen met vele andere Grunbergverzamelaars de hoop niet op ooit een exemplaar van De dood zal mijn moeder zijn of Eenakter of de gebonden Heilige Antonio en, waarom ook niet, Het boek Johanna ergens bij een antiquaar aan te treffen. Hoop is immers het laatste wat sterft, en bij sommige boekenverzamelaars sterft die hoop nooit. Zeker niet bij de ware Grunbergiaan.

Marco van Kampen

Marco van Kampen is werkzaam bij Boekhandel De Slegte te Arnhem en werkt momenteel, behalve aan een geïllustreerde bibliografie van Arnon Grunberg, ook aan een essay over de kunstenares Ewa Mehl.

Bibliografie Arnon Grunberg

Geheim Genootschap Tegen Westenwind (1982)
Koningin Frambozenrood (1988)
De dupe van Felix (1988)
Gefundenes Fressen (1989)
De Machiavellist. Een verantwoording in zeven liederen. De beschuldige spreekt (1990)
Onrust (1990)
Het boek Johanna (1991) - 27 exemplaren
Eenakter (1992)
Brief aan M (1992)
Franse liedjes (1992)
De dood zal mijn moeder zijn (1992) - 50 exemplaren
De dagen van Leopold Mangelmann. Brief aan M. Schoonheid en bier
Grillroom (1993)
Stilte s.v.p. Justine leest mee (1993) - 50 exemplaren
Blauwe maandagen (1994)
De advocaat, de leerlooier en de forellen (1994)
Rattewit Grillroom (1994)
Ushi en Septembrius (1994) - 60 exemplaren
Van Palermo naar San Francisco(1994, geschreven voor Judith de Rijke)
Kisselgoff (1995)
De eerste keer. Een wereldwijde verhalenbundel (1995, meerdere auteurs)
Een driewerf gelukkig 1996 (met Lydia Rood en Paul Mennes, 1996)
Linkerschoen (1996)
Lechaim. Grillroom (1996)
De (laatste) dagen van Leopold Mangelmann.. Kom liefje, mijn beste vrienden walgen van me. Van Palermo naar San Francisco (1996)
Figuranten (fragment, 1997)
Figuranten (1997)
Geen post (1997)
De heilige Antonio (1998)
De troost van de slapstick (1998)
Het 14e kippetje (1998)
You are also very attractive when you are dead (1998)
Voor het nageslacht (1998)
For Prosperty (1998)
Marlena & Leopold (1998)
Klotegedicht aan de eenzame ambitieuze hoer C. (1998)
Liefde is business (1999)
Kleine expositie van fraai gedrukt werk van Arnon Grunberg (1999, catalogus van Grunbergs werk)
De geschiedenis van mijn kaalheid (Marek van der Jagt 2000)
Waarde van Dorp, Geachte Erasmus (2000)
Fantoompijn (2000)
Aqua Haerens (2000)
Amuse-gueule (2001)
Het Rotterdam van Arnon Grunberg (2001)
De mensheid zij geprezen. Lof der zotheid (2001)
Geweigerde liefde (2002)
Gstaad 95-98 (Marek van der Jagt 2002)
Monogaam (Marek van der Jagt 2002)
Sterker dan de waarheid. De geschiedenis van Marek van der Jagt (2002)
De Luxemburgse meisjes. Een wandeling door het Wenen van Marek van der Jagt (2002)
De asielzoeker (2003)
Stendhal. De Kartuize van Parma (2003)
Arnon Grunberg leest Karel van het Reve (2004)
J.M. Coetzee. Hij en zijn man (2004)
Het aapje dat geluk pakt (2004)
Grunberg rond de wereld (2004)
De Joodse messias. Grote jiddische roman (2004)
Mensen die de waarheid zoeken liegen veel (2004)
33 letters, 33 woorden (2004)
De receptioniste (2005)
Otto Weininger, of bestaat de Jood? (Marek van der Jagt 2005)
De techniek van het lijden (met DVD, 2005)
Angst overwint alles (2005)
Grunbergbijbel . Arnon Grunberg leest het Boek der Boeken (2005)
De geur van juni (2005 samenstelling en inleiding van Arnon Grunberg)
Innig papier (2006)
Tirza (2006)
Mijn vriend Boorman (2006)
Dat is nog geheim (??)
Rijmend gedicht Nummer 1 (??)
De ratten (??)