Literaire Pockets

Reeks van De Bezige Bij, uitgegeven tussen 1957 en 1966

Een bijdrage van Menno Voskuil

Bij pocketboekjes denk je niet meteen aan mooi verzorgde uitgaven met kwalitatief hoge inhoud. Eerder zie je rijen Bouquetreeksen voor je, of goedkope thrillers met schreeuwerige omslagen. Toch bestaan er diverse pocketreeksen die wel met liefde en smaak werden uitgegeven en die inmiddels gewilde verzamelobjecten zijn geworden.
Een van deze reeksen is de Literaire Pockets van uitgeverij De Bezige Bij.

In de jaren na de Tweede Wereldoorlog raakten jongeren steeds meer geïnteresseerd in hedendaagse literatuur, maar de prijzen van reguliere uitgaven lagen te hoog voor studenten of jongeren met een bijbaantje. Het goedkoop geproduceerde pocketboek bood een uitkomst. In Engeland en de Verenigde Staten hadden de pockets bewezen succesvol te zijn: vele duizenden gingen er jaarlijks over de toonbank.
De Bezige Bij, die bekend stond als uitgever van de ‘betere lectuur’, moest aanvankelijk wel wennen aan de eenvoudige verschijningsvorm van de pocket. Meestal waren het namelijk detectives of westernverhalen die als pocketboek op de markt werden gebracht. De Bezige Bij koos er echter voor hun pockets op iets beter papier te laten verschijnen en de omslagen te laten maken door huisontwerper Karel Beunis.
Beunis had een wat andere werkwijze dan zijn collega-ontwerpers, die zich voor het omslag meestal lieten inspireren door de inhoud van het desbetreffende boek. Karel Beunis ontwierp juist eerst een aantal omslagen en zocht er vervolgens een bijpassende titel bij. Zo kregen zijn boekomslagen een duidelijk eigen gezicht, iets wat in de boekhandel zeker opviel.
De Literaire Pocket-reeks ging officieus al van start in 1956. In dat jaar verscheen de Bloemlezing van Nederlandse dichteressen na 1900, samengesteld door Nel Noordzij, bij De Bezige Bij in pocketuitvoering. Dit deeltje had aardig verkocht en de uitgeverij besloot derhalve een volledige reeks op de markt te brengen.
Niet voor niets werd voor het eerste deel gekozen voor een roman van Harry Mulisch. Mulisch behoorde tot het groepje jonge veelbelovende auteurs die waren gedebuteerd tijdens of net na de Tweede Wereldoorlog. Na zijn eerste roman Archibald Strohalm (1952) en De diamant (1954) publiceerde hij in 1956 Het zwarte licht, een ‘kleine roman’ die groots eindigende in de allesvernietigende apocalyps.
De eerste druk van deze roman verscheen in de reeks De Literaire Raat, gebonden in zwart linnen met stofomslag. De tweede druk werd in maart 1957 als pocketeditie op de markt gebracht, en in de daaropvolgende jaren vele malen herdrukt. Pas in 1965, toen de roman al aan zijn 12e druk toe was, verscheen Het zwarte licht in een andere editie, als Literaire Reuzenpocket. Overigens werd het boekje pas vanaf de 4e druk aangeduid als
Literaire Pocket 1.
Na Het zwarte licht bracht De Bezige Bij nog 140 andere titels in deze reeks uit, variërend van jonge Nederlandstalige auteurs als Hugo Claus, Willem Frederik Hermans en Remco Campert tot klassieke auteurs als William Shakespeare (in totaal werden maar liefst acht van zijn stukken in de reeks gepubliceerd), Racine en Diderot.
Doordat er naast hedendaagse literatuur (de dichters van de Vijftigers waren sterk vertegenwoordigd) ook klassieken in de Literaire Pockets werden gepubliceerd kreeg de reeks haast een opvoedkundige functie: dankzij het hippe en eigentijdse karakter van de Literaire Pockets waren jongeren eerder geneigd zich te verdiepen in ‘saaie stukken’ als Hamlet of Othello. De Bezige Bij prees de reeks dan ook in advertenties aan als ‘Boeken voor moderne mensen.’
In 1966 viel het doek voor de Literaire Pockets. De bundel Luxe van L.Th. Lehmann had de twijfelachtige eer de succesvolle reeks af te sluiten. Doordat steeds meer uitgeverijen goedlopende pocketreeksen op de markt brachten liep de belangstelling voor de Literaire Pockets ietwat terug. De Bezige Bij belsoot zich te concentreren op een nieuwe reeks: Literaire Reuzenpockets.
De Literaire Pockets hebben op verzamelaars altijd al een zekere aantrekkingskracht gehad. Sommigen verzamelen de pocketboekjes vanwege de bijzondere omslagontwerpen, anderen weer vanwege de inhoud en het tijdsbeeld dat de pockets weergeven. De titels variëren overigens sterk in prijs: de meeste kosten niet meer dan vijf à tien euro, maar voor sommige van deze boekjes moet de verzamelaar dieper in de buidel tasten: het meest berucht is Literaire Pocket 83, Commissaris Fennedy van Gerard (Kornelis van het) Reve. Antiquaar Piet van Winden noemde dit in zijn Zelf Reve verzamelen ‘de lakmoesproef voor de verzamelaar’. Voor het toneelstuk van Reve wordt meestal zo rond de 60 euro gevraagd!

Gebruikte literatuur:
Kuitert, Lisa,Het uiterlijk behang. Reeksen in de Nederlandse literatuur, Amsterdam, De Bezige Bij, 1997.
Jansen, Rob en Johan Velter, Een Beunis is een Beunis is een Cursto. In: De Boekenwereld, jaargang 1, nummer 1.

De pockets

1 Harry Mulisch - Het zwarte licht
2 J.B. Charles - Gedichten
3 Lucebert - Vijf 5 tigers
4 Lucebert - Apocrief
5 Prins - Nieuwe proeve in strategie
6 Nel Noordzij - Nederlandse dichteressen na 1900
7 Bert Schierbeek - De gestalte der stem
8 Paul Snoek - Reptielen en amfibieen
9 William Shakespeare - Hamlet
10 Dylan Tomas - Onder het melkwoud
11 Simon Vestdijk - Schrijvers blootshoofds
12 Simon Vinkenoog - Zolang te water
13 Hugo Claus - De metsiers
14 Albert Camus - De vreemdeling
15 Bert Voeten - Menselijkerwijs
16 Jaques den Haan - Still talking shop
17 Hugo Claus - Suiker
18 Ed Leeflang - Feesten der kerk
19 Simon Vestdijk - Een bruine vriend
20 Simon Vestdijk - Een twee drie vier vijf
21 Georg Buchner - Dantons dood
22 Simon Vestdijk - De fantasia
23 Hugo Claus - Mama, kijk zonder handen
24 F. Borderwijk - Veuve vesuvius
25 Lucebert - Val voor vliegengod
26 William Shakespeare - De koopman van Venetie
27 Bert Schierbeek - Het kind der tienduizenden
28 Harry Mulisch - Chantage op het leven
29 William Shakespeare - Troilus en Cressida
30 Harry Mulisch - Tanchelijn
31 Hugo Claus - De oostakkerse gedichten
32 Jack Kerouac - De onderaardsen
33 Denis Diderot - De neef van Rameau
34 Cesare Pavese - Jouw land
35 Remco Campert - Bij hoog en bij laag
36 J.B. Charles - Ekskuseer mijn linkerhand
37 William Shakespeare - Liefde's loze les
38 Remco Campert - De jongen met het mes
39 Jan G. Elburg - Drietand
40 Het vrij Nederlands liedboek
41 Hugo Claus - Natuurgetrouw
42 J.G. Toonder - Heksenest
43 Albert Camus - Keer en tegenkeer
44 Eugene Ionesco - De rhinoceros
45 Hugo Claus - Bruid in de morgen
46 Albert Camus - De val
47 E. Sylvanus - Korczak en de kinderen
48 Manuel van Loggem - Insecten in plastic
49 Remco Campert - Een ellendige nietsnut
50 Ivo Michiels - 13 Vlamingen
51 Harry Mulisch - De knop
52 Willem Frederik Hermans - Het behouden huis
53 William Shakespeare - Coriolanus
54 Julien Green - Het zuiden
55 Jean Anouilh - Becket of de eer van God
56 Willem Elsschot - Lijmen/Het been
57 Stendhal - Egoïstische herinneringen
58 Hans Berghuis - Tweehonderd coplas zoals Spanje ze zingt
59 Jean Genet - De negers
60 J.B. Charles - De menseneter van Nowawes
61 Jean Genet - Het balcon
62 William Shakespeare - Koning Hendrik IV
63 C. Bedrot - Mijn zuster de negerin
64 Bert Voeten - De tijd te lijf
65 Jean Giraudoux - De engel van het kwaad
66 Bertolt Brecht - De Kaukasische krijtkring
67 Harold Pinter - De huisbewaarder
68 Albert Camus - Caligula
69 Hugues C. Pernath en Paul Snoek - Soldatenbrieven
70 West - Huilen met de wolven
71 Gerdy Pendel - Zonder vleugels
72 C.C. Krijgelmans - Messiah
73 Jack Gelber - De schakel
74 Jean Racine - Procederen
75 Bertolt Brecht - De weerstaanbare opkomst van Arturo
76 Willem Frederik Hermans - Drie drama's
77 Willem Frederik Hermans - De woeste wandeling
78 Sybren Polet - Konkrete poezie
79 L.Th. Lehmann - Een steen voor Hermes
80 Nel Noordzij - Leven zonder opperhuid
81 Ivo Michiels - Journal Brut
82 Leo Tolstoj - Kinderjaren
83 Gerard Kornelis van het Reve - Commissaris Fennedy
84 Remco Campert - Dit gebeurde overal
85 S. O'Casey - De duivelshaan
86 J.W. Holsbergen - De handschoen van het verraad
87 Nel Noordzij - Het kan me niet schelen
88 Simon Vinkenoog - Wij helden
89 Harry Mulisch - Quauhquahtinchan in den vreemde
90 Hugo Raes - Een tijdelijk monument
91 Karel Jonckheere - Uit het nest geroofd
92 Max Frisch - Andorra
93 Alfred de Musset - Lorenzaccio
94 Bertolt Brecht - Het leven van Galilei
95 Simon Vinkenoog - Spiegelschrift
96 Gust Gils - Drie partituren
97 Jac. Van Hattum - De kleine danseres
98 André Gide - Isabelle
99 Samuel Beckett - Gelukkige dagen
100 William Shakespeare - Othello
101 William Shakespeare - De getemde feeks
102 Hugo Claus - De dans van de reiger
103 Christopher Fry - Venus bespied
104 Jack Gelber - De appel
105 Jean-Paul Sartre - Met gesloten deuren
106 Cola Debrot - Dagboekbladen uit Geneve
107 Sybren Polet - Geboortestad - Lady Godiva op scooter
108 Hugues C. Pernath - Instrumentarium voor een winter
109 Willem Hussem - Lente in de herfst
110 Bert Schierbeek - Ezel mijn bewoner
111 Friedrich Dürrenmatt - De fysici
112 A. Kopit - Oh pa, arme pa, jij hangt in de kast van ma
113 Manuel van Loggem - Jeugdproces
114 Luigi Pirandello - Hendrik IV
115 Luigi Pirandello - Zes personages op zoek naar een auteur
116 Bertolt Brecht - De goede mens van Sezuan
117 Koos Schuur - Gedichten 1940-1960
118 Marc Andries - Het geduld
119 Jacov Lind - De opstanding
120 Bert Schierbeek - Een groot dood dier
121 Jan G. Elburg - De gedachte mijn echo
122 Inge Scholl - De witte roos
123 Esteban Lopez - Pijnlijke vertellingen
124 Remco Campert - Nacht op de kale dwerg
125 Yorgos Seferis - Gedichten
126 Cees Nooteboom - Gesloten gedichten
127 Willem Hussem - Schaduw van de hand
128 André Gide - Isabelle
129 Carel Swinkels - De laatste dichter
130 J.G. Toonder - Blijf zitten waar je zit
131 Salvador Hertog - De rode deken
132 Jan Arends - Gedichten
133 Riekus Waskowsky - Tant pis pour le clown
134 E. Willems - In middeleeuws gevecht
135 Remco Campert - Hoera, hoera
136 K.L. Poll - In huis
137 Jan G. Elburg - Streep door de rekening
138 Gust Gils - Een plaats onder de maan
139 Bert Voeten - Een bord bekijken
140 J.B. Charles - Topeka : de gedichten van 1963 tot 1966
141 L. Th. Lehmann - Luxe